Middeleeuwse kindertekeningen

Iedereen heeft er wel een paar thuis; tekeningen die je als kind maakte. Poppetjes met lange armen en benen, grote hoofden, ronde buiken en harkhanden – zo simpel en toch zo treffend. Ze geven heel goed weer hoe jij de wereld zag. Zelf was ik verzot op tekenen. Ik kan me herinneren dat ik liever wat ging tekenen dan dat ik mijn middagslaapje ging doen, want “daar rust ik ook van uit”. En nog steeds ben ik dol op tekenen, en op kunst in het algemeen.

Vandaag ontdekte ik iets fascinerends, namelijk een artikel over de oudst bekende kindertekeningen. Deze werden in de jaren ’50 in het Russische Novgorod gevonden en komen uit de Middeleeuwen. Hoe het mogelijk is dat ze zo lang bewaard zijn gebleven? De tekeningen zijn gemaakt op berkenbast, een materiaal dat gemakkelijk verkrijgbaar was en waar bovendien veel van beschikbaar was. Na gebruik werd dit ‘papier’ vaak gewoon in de modder gegooid. Daarin waren de omstandigheden (water en klei) zodanig dat de stukjes berkenbast perfect bewaard bleven, tot ze ontdekt werden door archeologen.

De tekeningen blijken te zijn van een Russisch jongetje met de naam Onfim, die in de 12e of 13e eeuw leefde. Volgens onderzoek was hij een jaar of zes en leerde hij schrijven op de stukjes berkenbast. Zijn schrijflessen bleken al gauw te saai te zijn. Onfim kon zich niet concentreren en tekende veel liever. Naast zijn oefenletters begon hij allerlei dingen te krabbelen. Poppetjes, paarden, gevaarlijke draken. Zijn Middeleeuwse belevingswereld komt tot leven in de tekeningen en die blijkt helemaal niet zo anders te zijn dan die van een modern kind.

Onfim tekent zichzelf met zijn vader, die een strijder is. Onfim bewondert hem ontzettend. Hij tekent zichzelf in dezelfde houding en met hetzelfde uiterlijk als zijn vader; een teken dat hij precies op hem wil lijken. Voor alle duidelijkheid schrijft Onfim het er ook nog bij; als ik groot ben, wil ik net zo worden als hij! Verder tekent het jongetje zichzelf vaak als stoere held op een paard, of midden in een veldslag waarin hij de vijand aan zijn lans rijgt. Een keer tekent hij zichzelf als een vuurspuwende draak, met de boodschap ‘Groetjes van Onfim aan Danilo’ voor een vriendje dat misschien wel naast hem zat en ook schrijflessen kreeg (en waarschijnlijk al net zo min oplette).

Het is geweldig om te zien dat deze tekeningen gewoon hetzelfde zijn als de kindertekeningen van tegenwoordig. Met lange, rake lijnen worden de mensen op papier gezet, compleet met stokbenen en sprietvingers. Mijn eigen tekeningen (bovenaan) zijn daarop geen uitzondering. Wat ook opvallend is, is dat een Middeleeuws jongetje eigenlijk precies dezelfde dromen heeft als moderne jongetjes. Wie droomt er niet van om een dappere ridder te zijn (zelfs tegenwoordig nog!) en grote avonturen te beleven? Hij is een typisch voorbeeld van een speelse zesjarige jongen die zijn vader bewondert, die liever tekent dan leert, liever berichtjes uitwisselt met zijn vriendje dan dat hij oplet, en droomt van een leven als krijger. Door zijn tekeningen krijgen we een direct kijkje in zijn leven. En hoewel hij in de Middeleeuwen leefde, is het voor ons toch heel herkenbaar. Ondanks alle eeuwen die er tussen zitten, is dit gewoon hetzelfde gebleven: de tekeningen van een kind.

~

Meer over Onfim:

http://www.goldschp.net/SIG/onfim/onfim.html

http://www.geekosystem.com/medieval-children-drawings-russia-onfim/

http://de.academic.ru/dic.nsf/dewiki/1497847